Stichting Massaschade & Consument mag miljoenen meerderjarige Nederlandse TikTok-gebruikers vertegenwoordigen in een collectieve rechtszaak tegen TikTok. Dit heeft de rechtbank Amsterdam vandaag geoordeeld. De stichting startte in 2021 een collectieve actie nadat het constateerde dat TikTok al jaren onrechtmatig informatie over haar gebruikers verzamelt en doorverkoopt. Met de uitspraak van de rechtbank is nu een belangrijke stap gezet naar inhoudelijke behandeling van de zaak. Niet eerder werd de handelwijze van een buitenlandse techgigant op deze wijze door een Nederlandse rechter getoetst.
Het vonnis betekent dat de stichting namens alle meerderjarige TikTok-gebruikers mag optreden, ook namens degenen die zich niet bij haar actie hebben ingeschreven. Naast stichting Massaschade & Consument heeft de rechtbank stichting Take Back Your Privacy aangewezen als exclusieve belangenbehartiger voor de minderjarige TikTok-gebruikers. Stichting Massaschade & Consument verwacht samen met Stichting Take Back Your Privacy verder op te trekken.
“Met dit positieve nieuws kunnen we een vuist maken tegen de gemakzucht waarmee een groot, buitenlands techbedrijf als TikTok de regels omzeilt." zegt Lucia Melcherts, voorzitter van stichting van Massaschade & Consument. “Wij willen als stichting daadwerkelijk actie van TikTok zien om gebruikers beter te beschermen tegen privacymisbruik en de sociale, mentale en financiële problemen die veelvuldig TikTok-gebruik met zich meebrengt. Dat TikTok dat niet eerder zelf heeft gedaan, moet nu gecompenseerd worden."
Volgens de stichting heeft het Chinese bedrijf achter TikTok over een lange periode ongestoord uiterst gedetailleerde profielen van Nederlandse gebruikers kunnen opbouwen, op basis van informatie die het nooit van ze had mogen verzamelen. Niet alleen jongeren, maar ook (jong)volwassenen zijn gevoelig gebleken voor het algoritme dat TikTok hanteert om te bepalen welke video’s getoond worden. Melcherts: "Als gebruiker legt jouw belang het voortdurend af tegenover de commerciële belangen van TikTok, dat probeert je zoveel mogelijk tijd, informatie en geld afhandig te maken. Daarbij heeft het talloze wetten en regels overtreden, die juist bedoeld zijn om jou als consument te beschermen. Het is tijd dat TikTok haar platform op orde brengt.”
Stichting Massaschade & Consument vertegenwoordigt aldus de volwassen gebruikers, die naar schatting 70% van alle TikTok-profielen uitmaken. Het door de Consumentenbond gesteunde Take Back Your Privacy, dat specifiek namens minderjarige TikTok-gebruikers een vergelijkbare rechtszaak had aangespannen, neemt het deel met betrekking tot de minderjarigen voor haar rekening.
In de komende weken worden TikTok en de stichtingen in de gelegenheid gesteld om aan te geven of overleg over een schikking zinvol is en wordt bepaald wanneer de inhoudelijke behandeling van de rechtszaak plaatsvindt. Indien de vorderingen van beide stichtingen gegrond worden verklaard, zal de rechter opnieuw vragen om eerst een schikking met TikTok proberen te treffen over een gepaste schadevergoeding voor alle Nederlandse gebruikers.
Afgelopen september kreeg TikTok namens alle Europese toezichthouders een boete van €345 miljoen opgelegd voor het schenden van de privacy van kinderen in de EU. Ook in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk werden door toezichthouders eerder al soortgelijke boetes uitgedeeld.
Sinds 2020 kunnen stichtingen naar de rechter stappen om voor groepen consumenten collectief schade te eisen dankzij de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (WAMCA). De rechter bepaalt dan in één procedure of een bedrijf de fout in is gegaan en wat de schadevergoeding moet zijn.
“De uitspraak van vandaag zal met grote interesse gevolgd worden." Sinds de invoering van de WAMCA is er in privacyzaken waarin een schadevergoeding gevraagd wordt, nog nooit een exclusieve belangenbehartiger aangewezen.” zegt bureau Brandeis, het advocatenkantoor dat stichting Massaschade & Consument vertegenwoordigt. “De uitspraak kan gezien worden als het sluitstuk van een controle door de rechtbank, waarin zij bekijkt of een partij die zich opwerpt als belangenbehartiger geschikt is voor die taak. Voor de stichting is dit vonnis daarom een belangrijke mijlpaal.”
Stichting Massaschade & Consument is een onafhankelijke organisatie zonder winstoogmerk die opkomt voor de rechten van consumenten bij massaschade. Het maakt namens consumenten gebruik van de juridische mogelijkheden om collectieve acties te starten, wanneer het voor individuele consumenten moeilijk is om hun recht te halen. Eerder is de stichting een collectieve actie tegen Airbnb gestart, waarin het voor meer dan één miljoen consumenten een vergoeding vordert voor ten onrechte betaalde servicekosten.